Juli 2012 - Klokjesgentiaan.
Vroeger dacht ik dat gentianen alleen als tuinplanten voorkwamen en dat ze in het wild slechts in de Alpen groeiden. In een simpele alpenbloemengids worden al gauw 8 soorten voorgesteld van de in Midden-Europa 22 inheemse soorten.
In een gemiddelde Nederlandse natuurgids worden zo’n 5 soorten beschreven, over het algemeen zeldzaam tot zeer zeldzaam. Maar zelfs op onze Gorsselse Heide komt ook een soort voor, de klokjesgentiaan.
Globaal gesproken van juli tot en met oktober kan de klokjesgentiaan [Gentiana pneumonanthe] in bloei staan. Bloemen klokvormig 3-5 cm lang, met meestal 5 kroonslippen en van binnen met 5 groene strepen. Ze komen vooral voor op veengraslanden en heidevelden op kalkarme grond. In ons land is de plant vrij zeldzaam en achteruitgaand. Dit laatste moet een motivatie zijn om op de Gorsselse Heide zorgvuldig met dit plantje om te gaan en indien mogelijk zijn leefgebied te verbeteren en te vergroten.
In de levenscyclus van het zeldzame vlindertje, het gentiaanblauwtje [Maculinea alcon] speelt de klokjesgentiaan een zeer speciale rol. De vlinder legt zijn eitjes op bloem en het bovenste gedeelte van stengel, duidelijk waar te nemen als helder witte kleine bolletjes. De uitgekomen rupsjes doen zich te goed aan de bloembodem, na enige tijd laten ze zich op de grond vallen, waar ze worden opgepakt door knoopmieren, die ze mee naar hun nest nemen. De rups wordt gevoed door de werksters maar eet tevens mierenlarven. Als tegenprestatie scheidt de rups een suikerachtige vloeistof af, die onweerstaanbaar is voor de mieren. Zo komt het rupsje de winter door. In het vroege voorjaar verpopt de rups maar dan is het oppassen geblazen, de uitgekomen vlinder moet het mierennest in alle vroegte ontvluchten. De mieren zijn dan ineens de vijand van de vlinder, maar door de dan nog lage temperatuur zijn de mieren nog minder actief en kan de vlinder ontsnappen. Een nieuwe generatie kiest het luchtruim en de cyclus kan opnieuw plaatsvinden. De kans dat de vlinder op natuurlijke wijze weer onze schitterende Gorsselse Heide zal bevolken is niet erg groot. De volwassen vlinder vliegt hooguit zo’n kilometer van zijn geboorteplek. De dichtstbijzijnde verblijfplaats in de Achterhoek ligt op meerdere kilometers, misschien is opnieuw uitzetten een mogelijkheid.
Maar nu terug naar de prachtige bloemen van de klokjesgentiaan. Het plantje voelt zich uitstekend thuis op onze heide, daar waar de heideplanten en struiken niet al te hoog zijn en waar voldoende vocht aanwezig is, zie je de prachtige blauwe bloemen, ook langs de wandelpaden. Geniet er maar van tijdens zo’n wandeltocht, maar laat het plantje met rust.
Ze hoort thuis in onze vrije natuur, laat dat gezegd zijn.
Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt.
Herman Roelofs
