December 2012 - onze kerstboom
Ondanks het liedje “o dennenboom o dennenboom", hebben we het toch over de gewone of fijnspar [Picea abies], die we met de kerst vrolijk versieren. Maar ook andere sparren worden veel gebruikt zoals o.a. de blauwspar [Nordmannspar: minder naaldval].
ledereen kent wel de frisse geur die zo 'n echte "dennen" boom in de kamer verspreidt. Al eeuwenlang werden om deze reden takken en naalden in huis gehaald. Als men zichzelf vroeger eens wilde verwennen met een bad, dan deed men wat naalden of takjes van de fijnspar in het badwater. Tegenwoordig halen we eenvoudig in de supermarkt een spuitbus frisse dennengeur en een geurig stukje zeep. In de late middeleeuwen meende men met de frisse geur zelfs de zwarte dood (pest) te kunnen verdrijven. Dat kan pas na 1520 gebeurd zijn want toen heeft men de fijnspar uit Noord Amerika naar Europa gehaald omdat de boom op de meest armoedige grond nog snel wil groeien en in de groeiende behoefte aan timmerhout, vurenhout, moest gaan voldoen. Helaas heeft het vurenhout dat de boom in ons land produceert geen beste kwaliteit.
Tenslotte een tuintip voor thuis wie na de kerst met zijn kerstboom nog iets nuttigs wil doen. Als u de afgeknipte takken schuin in de grond steekt tussen en over vorstgevoelige planten kunt u deze tegen de koude wind beschermen, het kan ze net de winter door helpen.
Als we over een den spreken, hebben we het vrijwel altijd over de grove den [Pinus sylvestrus]. De tweede Latijnse naam heeft echter een directe afleiding van de “niet correcte” kerstgedachte. Op de Gorsselse heide komen beide soorten voor, echter de dennetjes die de Natuurwerkgroep Gorssel van de heide verwijdert, zijn in overgrote meerderheid, grove dennen. Deze dennetjes “overgroeien” de heide in korte tijd en als we de handen niet uit mouwen steken, blijft er van de heide niets meer over en verwordt het een dennenbos en berkenbos. Bovendien onttrekken de dennenbomen veel water aan de bodem en dat willen we eigenlijk niet op dit van oorsprong natte heide gebied. Wat betreft de natuurwaarde, de ecologie, staan deze naaldbomen ook niet bovenaan de lijst van interessante bomen. Gemengde bossen kennen een veel rijker dierenleven. Het is beter om deze dennenbomen te vervangen door de minder snel groeiende en ecologisch interessantere loofbomen. Al is het wel zo, dat in de winter op de kegels van sparren en de appels van dennen vogels op af komen: behalve diverse meesjes ook soms groepjes kruisbekken afkomstig uit Scandinavische streken. Deze vogels hebben een gekruiste snavel en hangen als papagaaien aan de kegels om ze open te kunnen breken en de zaadjes met de tong tussen de schubben weg te halen. Ook op de Gorsselse Heide kunnen deze vogels ’s winters best waargenomen worden. Verder zijn deze zaadpakketjes een goedkope barometer. Bij mooi weer staan de schubben open en bij vochtig weer staan de schubben dicht tegen elkander gevleid.
Nog even dit: het hout van deze grove dennen noemt men grenenhout. Hoe kunnen we den en spar simpel van elkaar onderscheiden; als je een dennennaald beetpakt komen ze altijd getweeën uit het takje en bij de spar is dat er maar één; dus den de 2 van duo en spar 1 van solo. Bij de lariks ligt dat anders die laat al zijn naalden in de herfst vallen en uit het takje komen meerdere naalden de l van legio. Ook komt in het gebied de douglasspar voor, ingevoerd in de 19e eeuw vanuit Amerika. Deze boom moest in korte tijd voldoen in de enorme behoefte aan mijnhout. In vergelijking met eikenhout heeft hout van deze naaldbomen de eigenschap te gaan kraken voordat de mijngang instort, dus heel belangrijk voor de veiligheid van de mijnwerkers.
Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt
Herman Roelofs
