Midwinterhoornblazen (D’OLDE ROOP zeggen ze in de Achterhoek)
Tussen de eerste adventszondag en Driekoningen (6 januari) wordt op veel plaatsen in het oosten van Nederland (de Achterhoek, Twente, de Veluwe, Oost-Drenthe en Westerwolde (in de provincie Groningen) en op sommige plaatsen in Duitsland, kort over de grens, de midwinterhoorn geblazen.
Waar komt dat gebruik vandaan?
In de Duitse stad Münster is een boek uit de 15e eeuw waarin het Midwinterhoornblazen al is beschreven. Wijd verbreid is echter de veronderstelling dat de oorsprong ligt in de Germaanse joelfeesten. Feesten die werden gehouden rond de zonnewende (21 december), waarbij de voorloper van de midwinterhoorn, de ossenhoorn werd geblazen om de god Odin te helpen bij zijn jacht op de wolf Fenrir. Fenrir zou de zon verslinden, dus zou het nimmer meer licht worden. Zeker is dat het gebruik ook bij de Kelten bekend was, zoals uit opgravingen bleek.
In Nederland staat vast, dat er in 1814 al werd geblazen, want toen werd in een brief aan de burgemeester van Winterswijk geschreven over Middewinters Horen. Echter eerder al is er op een middeleeuws werk (Allegorie van de gulzigheid) van Hjeronymus Bosch iemand te zien die op een instrument blaast dat een midwinterhoorn zou kunnen zijn.
Toen de “boodschappenfunctie”wegviel, dreigde het blazen te verdwijnen.
In 1949 werd voor het eerst weer de midwinterhoorn in verband geblazen in Twente. Nog maar vier jaren later ( 1953) werden er wedstrijden voor inmiddels ontstane groepen georganiseerd.
Waren het vroeger eigenlijk vooral de boeren die de midwinterhoorn bliezen, nu zijn er eenlingen, buurtschappen, verenigingen en groepen die blazen. Sinds enkele jaren bestaat de Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen (de Stichting Midwinterhoornblazen Twente is in dat landsdeel de overkoepelende organisatie).
Geschat wordt het aantal blazers (in Oost-Nederland) op 850.
Beide hoorns werden vroeger ook gebruikt als communicatiemiddel. Denk daarbij aan de boerhoorn in Drenthe, gebruikt door de boerrichter, die aan het hoofd van een boerschop stond, om de boeren bijeen te roepen.
Boerschop was hier in de Achterhoek (en ook elders) de Marke.
Maar ook om boodschappen door te kunnen geven, zoals bijvoorbeeld een geboorte of als er hulp nodig was. Daarnaast was het een middel om smokkelaars te waarschuwen voor de politie.
De midwinterhoorn is een houten blaasinstrument (120-150 lang) dat toch wordt gerekend tot de koperen blaasinstrumenten. Met de hoorn kunnen alleen natuurtonen ( b.v. g-c-e-g) worden geblazen (wordt ook vergeleken met de alpenhoorn kwa uiterlijk, maar dan korter).
De lippenspanning zorgt voor de toon.
De hoorn wordt gemaakt van elzen-, berken- of wilgenhout. De stammetjes hebben van nature al zekere kromming. Nadat de bast is verwijderd wordt de stam in twee delen gezaagd. Over de hele lengte worden die delen uitgehold.
Als het een droge hoorn moet worden, worden de beide helften aan elkaar gelijmd (houtlijm). Voor het mondstuk (de happe of hap) wordt meestal een stukje vlierhout gebruikt (daar kan de kern gemakkelijk uit worden verwijderd). De meeste BLOAZERS blazen tegen de zijkant van de hoorn. De natte hoorn is (uiteraard) veel zwaarder. Bij de natte wordt er op de zaagsnede een mattenbies geplaatst. De hoornhelften worden daarna met ‘hoepels’ van bies tegen elkaar gebonden. Dan is de hoorn niet luchtdicht. Hij wordt dan (bijna altijd) in een waterput gehangen, waar de beide helften en de bies zwellen. Zo sluiten de naden zich. Zo’n natte hoorn moet ook in water worden bewaard.
Er zijn inmiddels ook scholen die meedoen aan midwinterhoornprojecten. Zoals het zelf maken van een hoorn en het blazen. Ook wordt dan over de geschiedenis van het blazen verteld. Dat om de ‘traditie’ door te kunnen geven.
Het BLOAZEN. De hoorn wordt altijd alleen geblazen. Het geluid is klagend, weemoedig en draagt ver, wel vijf tot acht kilometer.
December 2017 (aangepast) magda
Tussen de eerste adventszondag en Driekoningen (6 januari) wordt op veel plaatsen in het oosten van Nederland (de Achterhoek, Twente, de Veluwe, Oost-Drenthe en Westerwolde (in de provincie Groningen) en op sommige plaatsen in Duitsland, kort over de grens, de midwinterhoorn geblazen.
Waar komt dat gebruik vandaan?
In de Duitse stad Münster is een boek uit de 15e eeuw waarin het Midwinterhoornblazen al is beschreven. Wijd verbreid is echter de veronderstelling dat de oorsprong ligt in de Germaanse joelfeesten. Feesten die werden gehouden rond de zonnewende (21 december), waarbij de voorloper van de midwinterhoorn, de ossenhoorn werd geblazen om de god Odin te helpen bij zijn jacht op de wolf Fenrir. Fenrir zou de zon verslinden, dus zou het nimmer meer licht worden. Zeker is dat het gebruik ook bij de Kelten bekend was, zoals uit opgravingen bleek.
In Nederland staat vast, dat er in 1814 al werd geblazen, want toen werd in een brief aan de burgemeester van Winterswijk geschreven over Middewinters Horen. Echter eerder al is er op een middeleeuws werk (Allegorie van de gulzigheid) van Hjeronymus Bosch iemand te zien die op een instrument blaast dat een midwinterhoorn zou kunnen zijn.
Toen de “boodschappenfunctie”wegviel, dreigde het blazen te verdwijnen.
In 1949 werd voor het eerst weer de midwinterhoorn in verband geblazen in Twente. Nog maar vier jaren later ( 1953) werden er wedstrijden voor inmiddels ontstane groepen georganiseerd.
Waren het vroeger eigenlijk vooral de boeren die de midwinterhoorn bliezen, nu zijn er eenlingen, buurtschappen, verenigingen en groepen die blazen. Sinds enkele jaren bestaat de Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen (de Stichting Midwinterhoornblazen Twente is in dat landsdeel de overkoepelende organisatie).
Geschat wordt het aantal blazers (in Oost-Nederland) op 850.
Op 13 december 2013 is in Losser feestelijk het certificaat ondertekend dat het MIDWINTERHOORNBLAZEN is opgenomen in de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. (Er bestaat daardoor zelfs de mogelijkheid dat deze traditie aan de internationale lijst van Unesco (immaterieel cultureel erfgoed) wordt toegevoegd.
Beide hoorns werden vroeger ook gebruikt als communicatiemiddel. Denk daarbij aan de boerhoorn in Drenthe, gebruikt door de boerrichter, die aan het hoofd van een boerschop stond, om de boeren bijeen te roepen.
Boerschop was hier in de Achterhoek (en ook elders) de Marke.
Maar ook om boodschappen door te kunnen geven, zoals bijvoorbeeld een geboorte of als er hulp nodig was. Daarnaast was het een middel om smokkelaars te waarschuwen voor de politie.
De midwinterhoorn is een houten blaasinstrument (120-150 lang) dat toch wordt gerekend tot de koperen blaasinstrumenten. Met de hoorn kunnen alleen natuurtonen ( b.v. g-c-e-g) worden geblazen (wordt ook vergeleken met de alpenhoorn kwa uiterlijk, maar dan korter).
De lippenspanning zorgt voor de toon.
De hoorn wordt gemaakt van elzen-, berken- of wilgenhout. De stammetjes hebben van nature al zekere kromming. Nadat de bast is verwijderd wordt de stam in twee delen gezaagd. Over de hele lengte worden die delen uitgehold.
Als het een droge hoorn moet worden, worden de beide helften aan elkaar gelijmd (houtlijm). Voor het mondstuk (de happe of hap) wordt meestal een stukje vlierhout gebruikt (daar kan de kern gemakkelijk uit worden verwijderd). De meeste BLOAZERS blazen tegen de zijkant van de hoorn. De natte hoorn is (uiteraard) veel zwaarder. Bij de natte wordt er op de zaagsnede een mattenbies geplaatst. De hoornhelften worden daarna met ‘hoepels’ van bies tegen elkaar gebonden. Dan is de hoorn niet luchtdicht. Hij wordt dan (bijna altijd) in een waterput gehangen, waar de beide helften en de bies zwellen. Zo sluiten de naden zich. Zo’n natte hoorn moet ook in water worden bewaard.
Er zijn inmiddels ook scholen die meedoen aan midwinterhoornprojecten. Zoals het zelf maken van een hoorn en het blazen. Ook wordt dan over de geschiedenis van het blazen verteld. Dat om de ‘traditie’ door te kunnen geven.
Het BLOAZEN. De hoorn wordt altijd alleen geblazen. Het geluid is klagend, weemoedig en draagt ver, wel vijf tot acht kilometer.
December 2017 (aangepast) magda
