Augustus 2012: bloeiende heide

Dit is de maand voor bloeiende heide. Het heideveld is veranderd in een paars landschap.

In ons land komen 4 soorten heide uit de heidekruidfamilie voor:

De laatste twee soorten zijn in ons land zeldzaam en voor zover ik weet komen deze soorten ook niet voor op onze Gorsselse Heide. In het verdere verhaal worden ze buiten beschouwing gelaten.

Van oudsher zijn de heidevelden cultuurgebieden. Zo’n 5000 jaar geleden hadden de boeren uit de Steentijd open plekken nodig om er hun vee te laten grazen. Door de bossen af te branden creëerden ze open vlakten, waar vervolgens een dicht heideveld uit de as verrees. Oorspronkelijk werden de heidevelden uitsluitend gebruikt om schapen te laten grazen. Ze knabbelden van de heidestruiken en opslag. De schapen fungeerden voor de mens als leverancier van vlees, melk en wol. Later ontdekte men de grotere opbrengsten van bouwland en zo werd het schaap de mestproducent.

Per hectare akkerland was er zo’n 10 tot 20 hectare heide nodig om voldoende mest en plaggen op het akkerland te brengen. Kort gezegd was het een voedingsstoffentransport van heide naar stal en van stal naar akker. Zonder deze menselijke invloed zouden er geen heidevelden zijn ontstaan.

Deze ecologische, uitgebalanceerde heidelandbouw kon uiteindelijk niet concurreren tegen de nieuwe landbouw, met kunstmest en gewasbeschermers. Ook de destijds aangevoerde zeevogelmest (guano) had een negatief effect op deze oorspronkelijke heidelandbouw.

Buiten het gebruik als voedsel voor het vee, werd de heide gebruikt voor bemesting [strooisellaag in de potstal], honing, heidebier, bouwmateriaal en de laatste tijd gemaaid geperst als biofilter.

Op de huidige nog bestaande heidevelden moeten we zeer zuinig zijn en vooral beschermen en intact houden, als pan-Europees cultureel erfgoed, zo ook onze Gorsselse Heide. Invloeden van buitenaf, zoals verzuring, vermesting en verdroging, kunnen een enorm negatief effect hebben op de ecologische waarde van zo’n heideveld. Natuurgericht beheer van de heide wil eigenlijk zeggen, dat we het proces van verschraling in stand moeten houden. Plaggen, maaien, begrazing en opslag verwijderen zijn noodzakelijk voor behoud van dit prachtige heideveld. Maar we moeten ook zeker zorg dragen voor de waterhuishouding, het regenwater wat er valt zo lang mogelijk vasthouden, het staat per slot van rekening bekend als één van de natte heidevelden uit onze Achterhoek, misschien wel het enige.

De struikheide groeit vooral op de wat drogere, schrale en zure zandgrond. De kleine bloemen staan verspreid in groepjes naar één zijde gericht langs de takjes.

Dopheide geeft de voorkeur aan een vochtige bodem. In glooiende gebieden zie je ze dan ook vooral in de laagte, daar waar het regenwater het meest is verzameld. De klokvormige bloempjes sieren als in een soort trosje de stengeltop.

Deze keer geen plaatje, geniet met eigen ogen zelf van de prachtige paarse gloed over en op onze Gorsselse Heide.

Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt                                      

Herman Roelofs