December 2015: hulst (Ilex aquifolium)
Hulst is de enige struik of loofboom van oorsprong in de Benelux die groenblijvend is. Of het nu een boom of een struik genoemd moet worden, ga ik verder geen verklaring over geven. Een duidelijk kenmerk is ook het sterk stekelige blad: als je ermee aan het snoeien bent merk je dit duidelijk op je blote handen, tuin- of werkhandschoenen bieden bescherming.
In de tijd van de Germanen speelde de hulst al een rol in de samenleving. Vanwege waarschijnlijk het overblijven van bladeren in de winterperiode (dat in die tijd niet tot nauwelijks voorkwam), is de boom of struik heiligverklaard. Vooral in deze periode is de “struik” te herkennen aan zijn scharlakenrode bessen, prachtig voor kerstdecoratie. De hulst is tweehuizig. Dat wil zeggen dat er exemplaren bij zijn die in de winter geen bessen dragen, dit zijn de mannelijke. De bomen waaraan de bessen in de sneeuwperiode glanzen, zijn de vrouwelijke. Maar botanisch gezien is er wel een bijzonderheid: beide struiken bevatten namelijk identieke bloemen, met stamper en meeldraden. Op de mannelijke exemplaren zijn de stampers onvruchtbaar. Er kan dus geen bevruchting plaatsvinden en daarom ook geen bessen, terwijl bij vrouwelijke bomen de meeldraden onvruchtbaar zijn. Hier kunnen de stampers uitgroeien middels het vruchtbeginsel tot een bes.
In de bloeiperiode, van begin mei tot in juni, zorgen insecten voor de bestuiving.
Deze bessen zijn voor de mensen giftig, maar vogels weten ze meestal later in de winterperiode eigenlijk wel te vinden. Vooral lijsters en merels eten pas ver in de winter van de bessen. Maar dat is ook wel begrijpelijk, de bes is meer pit dan vlees.
Het kan ook zo zijn dat de vogels de bessen minder lekker vinden en pas overgaan tot het eten aan het eind van de winterperiode, als de meer smakelijke bessen van struiken schaarser worden. Ook de vogelmaagjes moeten wel gevuld blijven.
Hulst kan wat zuurdere grond verdragen en komt vooral voor in eiken- en beukenbossen. Het is een langzame groeier met een maximale hoogte van ongeveer 10 meter en kan een leeftijd van 100 jaar bereiken.
In kerststukjes worden de prachtig glanzende bladeren tegen het contrast van de scharlakenrode bessen veel gebruikt.
Of het hout van de hulst nu nog wordt gebruikt weet ik niet, maar in de meubelindustrie bij oude antieke kasten en ander meubilair was het bekend als inlegwerk.
Vroeger werden jonge, frisse bladeren geplukt en gedroogd. Hiervan werd thee getrokken, deze thee zou een koortsverlagende en urineafdrijvende werking hebben.
In bepaalde gebieden is hulst een beschermde boom.
Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt
Herman Roelofs
Hulst is de enige struik of loofboom van oorsprong in de Benelux die groenblijvend is. Of het nu een boom of een struik genoemd moet worden, ga ik verder geen verklaring over geven. Een duidelijk kenmerk is ook het sterk stekelige blad: als je ermee aan het snoeien bent merk je dit duidelijk op je blote handen, tuin- of werkhandschoenen bieden bescherming.
In de tijd van de Germanen speelde de hulst al een rol in de samenleving. Vanwege waarschijnlijk het overblijven van bladeren in de winterperiode (dat in die tijd niet tot nauwelijks voorkwam), is de boom of struik heiligverklaard. Vooral in deze periode is de “struik” te herkennen aan zijn scharlakenrode bessen, prachtig voor kerstdecoratie. De hulst is tweehuizig. Dat wil zeggen dat er exemplaren bij zijn die in de winter geen bessen dragen, dit zijn de mannelijke. De bomen waaraan de bessen in de sneeuwperiode glanzen, zijn de vrouwelijke. Maar botanisch gezien is er wel een bijzonderheid: beide struiken bevatten namelijk identieke bloemen, met stamper en meeldraden. Op de mannelijke exemplaren zijn de stampers onvruchtbaar. Er kan dus geen bevruchting plaatsvinden en daarom ook geen bessen, terwijl bij vrouwelijke bomen de meeldraden onvruchtbaar zijn. Hier kunnen de stampers uitgroeien middels het vruchtbeginsel tot een bes.
In de bloeiperiode, van begin mei tot in juni, zorgen insecten voor de bestuiving.
Deze bessen zijn voor de mensen giftig, maar vogels weten ze meestal later in de winterperiode eigenlijk wel te vinden. Vooral lijsters en merels eten pas ver in de winter van de bessen. Maar dat is ook wel begrijpelijk, de bes is meer pit dan vlees.
Het kan ook zo zijn dat de vogels de bessen minder lekker vinden en pas overgaan tot het eten aan het eind van de winterperiode, als de meer smakelijke bessen van struiken schaarser worden. Ook de vogelmaagjes moeten wel gevuld blijven. Hulst kan wat zuurdere grond verdragen en komt vooral voor in eiken- en beukenbossen. Het is een langzame groeier met een maximale hoogte van ongeveer 10 meter en kan een leeftijd van 100 jaar bereiken.
In kerststukjes worden de prachtig glanzende bladeren tegen het contrast van de scharlakenrode bessen veel gebruikt.
Of het hout van de hulst nu nog wordt gebruikt weet ik niet, maar in de meubelindustrie bij oude antieke kasten en ander meubilair was het bekend als inlegwerk.
Vroeger werden jonge, frisse bladeren geplukt en gedroogd. Hiervan werd thee getrokken, deze thee zou een koortsverlagende en urineafdrijvende werking hebben.
In bepaalde gebieden is hulst een beschermde boom.
Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt
Herman Roelofs
