December 2017: bladeren
Heb ik in de vorige maand hoofdzakelijk mijn bevindingen over geluiden in de herfst beschreven, nu is het de beurt aan de reuk. Ja, je ruikt het vergaan van het bladerdek. Ik vind het altijd een bijzondere reuk in een populierenbos: rottende bladeren en een wat muffige lucht.
Het bladerdek is een biotoop op zich. Lekker al sloffend met de wandelschoenen door het bladerdek rommelen. Je kunt aan de bladeren onder de boom zien, welke boom het is, kijk naar de afgevallen bladeren van de beuk, eik, tamme kastanje, en paardenkastanje. Maar vanzelfsprekend ook de stam en vorm van de boom geven een aanwijzing.
Hoe gaan de planten, struiken en bomen om met de aankomende winterperiode. Inpakken of wegwezen, zoals de insecten en dierenwereld, kunnen ze natuurlijk niet.
De bladeren verkleuren eerst voordat ze afvallen. Deze verkleuring geeft een schitterend beeld, het bladgroen trekt zich terug en wordt als “voorraad” voedsel opgeslagen. De onderliggende kleuren, geel, rood en oranje, komen nu te voorschijn, een prachtig herfstverschijnsel.
De afgevallen bladeren vormen een bescherming op de bodem tegen de lage temperaturen. Maar zouden de bladeren in de winter aan de takken blijven zitten, dan zou door de verdamping uitdroging een zeer groot probleem zijn. Mede doordat water- en voedseltransport vanuit het wortelgestel bij deze lage temperaturen vrijwel verwaarloosbaar zijn. Groei is niet of nauwelijks nodig. In de knoppen is al de aanleg van blad en bloem voor het komende voorjaar voorbereid, zie maar binnen in de knop van de paardenkastanje. Vroeg in het voorjaar zetten we deze pikstokken nog wel eens in de vaas om binnenshuis alvast van de komende lente te genieten.
De hulst, rododendron en naaldbomen, waar het groen aan de boom blijft zitten, beschermen zich met een waslaagje op de bladeren en naalden en bovendien bij erg strenge kou vouwen de bladeren zich dicht, zoals bij de rododendron en hulst. Zo beschermen ze de huidmondjes van de bladeren, die bij deze bomen en struiken vooral aan de onderzijde zitten, tegen verdamping.
Op de bodem blijft het onder het dikke bladerdek warmer en beschermen zo hun wortelgestel. Bovendien kunnen in deze bladlaag weer insecten en egels wegkruipen om de winter te overleven.
Dan kennen we natuurlijk de voortplanting met zaadjes. Deze zaden zijn redelijk beschermd tegen de winterperiode door vet, was en suikers. Ze worden door de bladlaag ingepakt om bij toenemende temperatuur in het voorjaar weer te gaan ontspruiten. Sommige zaadjes ontkiemen zelfs beter als ze eerst bevroren zijn geweest, vooral van plantensoorten uit het hoge noorden.
Geniet van wat de Gorsselse Heide (en omgeving) ons biedt
Herman Roelofs
Heb ik in de vorige maand hoofdzakelijk mijn bevindingen over geluiden in de herfst beschreven, nu is het de beurt aan de reuk. Ja, je ruikt het vergaan van het bladerdek. Ik vind het altijd een bijzondere reuk in een populierenbos: rottende bladeren en een wat muffige lucht.
Het bladerdek is een biotoop op zich. Lekker al sloffend met de wandelschoenen door het bladerdek rommelen. Je kunt aan de bladeren onder de boom zien, welke boom het is, kijk naar de afgevallen bladeren van de beuk, eik, tamme kastanje, en paardenkastanje. Maar vanzelfsprekend ook de stam en vorm van de boom geven een aanwijzing.
Hoe gaan de planten, struiken en bomen om met de aankomende winterperiode. Inpakken of wegwezen, zoals de insecten en dierenwereld, kunnen ze natuurlijk niet.
De bladeren verkleuren eerst voordat ze afvallen. Deze verkleuring geeft een schitterend beeld, het bladgroen trekt zich terug en wordt als “voorraad” voedsel opgeslagen. De onderliggende kleuren, geel, rood en oranje, komen nu te voorschijn, een prachtig herfstverschijnsel.
De afgevallen bladeren vormen een bescherming op de bodem tegen de lage temperaturen. Maar zouden de bladeren in de winter aan de takken blijven zitten, dan zou door de verdamping uitdroging een zeer groot probleem zijn. Mede doordat water- en voedseltransport vanuit het wortelgestel bij deze lage temperaturen vrijwel verwaarloosbaar zijn. Groei is niet of nauwelijks nodig. In de knoppen is al de aanleg van blad en bloem voor het komende voorjaar voorbereid, zie maar binnen in de knop van de paardenkastanje. Vroeg in het voorjaar zetten we deze pikstokken nog wel eens in de vaas om binnenshuis alvast van de komende lente te genieten.
De hulst, rododendron en naaldbomen, waar het groen aan de boom blijft zitten, beschermen zich met een waslaagje op de bladeren en naalden en bovendien bij erg strenge kou vouwen de bladeren zich dicht, zoals bij de rododendron en hulst. Zo beschermen ze de huidmondjes van de bladeren, die bij deze bomen en struiken vooral aan de onderzijde zitten, tegen verdamping.
Op de bodem blijft het onder het dikke bladerdek warmer en beschermen zo hun wortelgestel. Bovendien kunnen in deze bladlaag weer insecten en egels wegkruipen om de winter te overleven.
Dan kennen we natuurlijk de voortplanting met zaadjes. Deze zaden zijn redelijk beschermd tegen de winterperiode door vet, was en suikers. Ze worden door de bladlaag ingepakt om bij toenemende temperatuur in het voorjaar weer te gaan ontspruiten. Sommige zaadjes ontkiemen zelfs beter als ze eerst bevroren zijn geweest, vooral van plantensoorten uit het hoge noorden.
Geniet van wat de Gorsselse Heide (en omgeving) ons biedt
Herman Roelofs
