Februari 2018: kastanjes; paarden- of wilde kastanje [Aesculus hippocastanum] en tamme kastanje [Castanea sativa]

Ondanks dat de loofbomen nog geen blad vertonen, is de lente al wel duidelijk in aantocht.
Deze maand iets over kastanje bomen. Ook in de winterperiode - dus zonder blad aan de takken -  is toch nog wel iets over de naam van de boom te zeggen. Kijk maar naar het afgevallen blad op de grond en bij de kastanjes naar de rest van de bolsters en soms nog slierten.
In de volksmond kennen we twee soorten: de paardenkastanje en de tamme kastanje. Het is echter totaal geen familie van elkaar. Hierover in het volgende meer duidelijkheid.

Paardenkastanje.
Voor zover vermelding in onze ecologische atlas is de paardenkastanje op de Gorsselse Heide niet waargenomen. Je zou toch zeggen een dergelijke boom met zijn karakteristieke vruchten en bladeren zie je niet zo gemakkelijk over het hoofd. Eigenlijk is het geen inheemse boom. De oorsprong is op het Balkanschiereiland en is in de 16e eeuw in ons land ingevoerd. Verder is het een boom van ons noordelijke halfrond en vooral ook in Noord-Amerika. De boom behoort tot het geslacht paardenkastanje, wat uit ongeveer 20 soorten bestaat.
In april mei staat de boom in volle tooi met zijn vele kaarsachtige bloementrossen. We kennen zowel de wit- als de roodbloeiende variëteit. Wat mij vaak opvalt: de witbloeiende boom groeit als een kaarsvorm min of meer gelijk aan de bloemtuilen, terwijl de rode meer een bolvormige kroon heeft. Vaak zie je ze als solitaire boom.
De "rode" paardenkastanje [Aesculus x carnea] is echter een kruising tussen de Aesculus hypocastanum en de Aesculus pavia.
feb18 kastanjes
Paarde- of wilde kastanje; bron; natuurnieuwegein.nl

De stam is roodachtig tot grijsbruin met kenmerkende plakken en schilvers. Het hout is tamelijk zacht en niet duurzaam.
De afzonderlijke bloempjes bezitten zowel de mannelijke stuifmeeldragers als wel de vrouwelijke stampers, eenhuizig en eenslachtig. De bestuiving vindt plaats door hommels, bijen en vlinders. Ze kunnen hun voedselplek duidelijk vinden door de geel tot later roodachtig gekleurde honingmerken op de bloemslibben.
De bladeren zijn handvormig samengesteld en 5 - of 7-tallig. De vruchten worden gegeten door wilde zwijnen, herten, reeën en ook ons vee. Vroeger als kind maakten we er allerlei speelgoed van. Een uitgeholde kastanje, dakje eraf, stokje erin, fungeerde zo als pijp.

Tamme kastanje.
Deze kastanje behoort tot een totaal andere familie dan de paardenkastanje, namelijk die der napjesdragers zoals ook de beuk. De stam is veel gladder dan die van de paardenkastanje, maar oudere exemplaren kunnen ook diepere groeven bezitten. De kleur is paars, tot zilverachtig grijs. Ook de tamme kastanje vindt zijn oorsprong in Zuid-Europa. Het hout is veel duurzamer dan dat van de paardenkastanje. In Zuid-Europa vindt men nog steeds oude balken in de boerderijen van tamme kastanje hout, vele honderden jaren oud. Hier en in Engeland kent men bovendien het gebruik van dichtbij naast elkaar gebonden stokken als landelijke tuinafrastering.
feb18 tamme kastanje1 feb18 tamme kastanje2
Tamme kastanje bron; wikipedia

In tegenstelling tot de paardenkastanje is de tamme kastanje tweeslachtig en eenhuizig; ♂♂[mannelijke] bloemen in lange bundeltjes en ♀♀[vrouwelijke] bloempjes aan de voet van de slierten of apart aan een mannelijk bloemhoofdje. Dit alles aan dezelfde boom dus in één huis.
Ook hier vindt de bestuiving plaats door insecten, maar dan meer de kleinere kevertjes, vliegen en bijen. De mannelijke bloemen verspreiden een speciale geur die de insecten lokt. Op de vrouwelijke stempels zit een zoetsmakend nectardruppeltje. Ook dus een lekkernij voor de broodnodige bestuivers. Zonder deze bestuivers ontwikkelen er zich geen vruchten. Uit de ♀♀ stempelbodem groeit de vrucht. De tamme kastanjebolster met daarin keurig verpakt enkele kastanjes. De vruchten worden veel gegeten door huisdieren als varkens, maar ook mensen zijn er verzot op, gepoft op een vuurkorf en als gemalen in een sausje bij diverse vooral wildvleesgerechten.
De bladeren zijn langwerpig grof getand.

Mocht je toch nog een paardenkastanje op onze natuurparel de Gorsselse Heide ontdekken, laat het dan weten. Bij voorbaat dank.

Geniet van wat de Gorsselse Heide (en omgeving) ons biedt   
Herman Roelofs 


  • Steunt u ons ook?
  • logo top vvdgh thumb